Marokko winter 2016
Zagora - Agdz
vrijdag 5 februari
Naar Agds (spreek uit Agdes). De route is ongeveer 95 km lang dus eigenlijk maar kort. Hij loopt langs de rivier de Dra die vanaf het Atlas gebergte naar het zuiden stroomt. Voordat de rivier hier arriveert komen de diverse takken vanuit de Atlas eerst in een groot Stuwbekken terecht. Dit stuwmeer ligt ongeveer 60 km stroomopwaarts van de plaats Agds. Om de waterafvoer in de hand te houden en om te voorkomen dat in waterrijke tijden al het water wegstroomt en voor de rest van het jaar alles droog ligt, wordt het stuwmeer gebruikt. Elke drie maanden wordt er een hoeveelheid water doorgelaten en staat de Dra dus vol over een lengte van ongeveer 200 km. Op dat moment kunnen alle irrigatiekanalen het water verdelen over de akkers. Het toeval wil dat wij een volle rivier aantreffen en er werd ons verteld dat een week geleden de bedding geheel droog stond. Verdere bevloeiing van de akkers gaat ook via pompen die het grondwater van grote diepte oppompen. We zijn dus redelijk op tijd in Agds en maken dezelfde middag samen een wandeling door de oase. Het is een wirwar van paden en paadjes met overal fris groen en prachtige bomen in bloei. Dit geheel rijkelijk voorzien van palmen die voor de nodige filtering van de zon zorgen.
zaterdag 6 februari
Vandaag een wandeling door het gedeeltelijk verlaten dorp en de oase.
Voor de bouw van de kasbahs, huizen en verdedigingswerken van leem ging men uit van een mengsel van leem, stro en water. Als dit opdroogt wordt het een stevig materiaal. Voor de overspanning van de vloeren werden in vieren gekloofde palmen gebruikt, waartussen riet en palmbladeren afgesmeerd met leem. De maximale overspanning die daarbij kon worden gehaald was ca 2,50 meter. Dat is dan ook de breedte van de kamers. Het maken van de muren gaat dan als volgt: als er een fundering van keien is gemaakt worden daar een paar schotten aan weerszijde van deze fundering geplaatst en de kop werd ook door een schot afgesloten. Hierin werd de vloeibare leem-brij gestort. Als het spul stijf was geworden door het drogen van de leem kon het schot worden verwijderd en het volgende segment gemaakt. Steeds werd er een overgeslagen en het tussenliggende deel kon dan met alleen de grote schotten worden volgestort terwijl de reeds gemaakte al droog waren en dus al hun krimp hadden gehad. De wanden werden vrij dik gemaakt tot wel 50 cm, zodat er een aantal verdiepingen op elkaar kon worden gebouwd.
De grondstoffen waren in grote hoeveelheden aanwezig zonder grote transportkosten. Een voordeel is ook dat de temperaturen door de grote dikte binnen in een vertrek zeer gelijkmatig werd. Bij temperaturen die tot ruim boven de 40 graden kon oplopen was dat natuurlijk zeer belangrijk. Op de foto's is duidelijk hoe groot de muurdelen werden gemaakt. Dat is te zien aan de gaten waar stukken hout in zitten als afstandhouder voor de buitenschotten en voor het steigerwerk. Als het regent wordt de leem natuurlijk nat en de muur wordt dus langzaam aangetast. Het is dus van belang dit regelmatig bij te werken. Gelukkig regent het hier niet zo vaak, vanaf oktober tot heden is er geen druppel regen meer gevallen. Als het huis niet meer bevalt laat je het leegstaan en de regen en de wind doen langzaam hun werk. Daarom staan er erg veel van deze verlaten dorpen en panden waarvan de lemen constructies door de regen en de wind langzaamaan met de grond gelijk worden gemaakt. Een sloophamer hoeft er niet aan te pas te komen.
De huidige bouwwijze is over het algemeen een fragiel betonskelet waarbij de wanden worden gevuld met een soort holle baksteen en dan afgepleisterd. Omdat deze muren vrij dun zijn moet de temperatuur worden geregeld met de airco. In de meeste 'moderne' dorpen zie je aan de straatzijde meestal een arcade wat hier is geintroduceerd door de Fransen.
In de middag bezoeken we de gedeeltelijk gerestaureerde kashbah op de camping, rondgeleid door de vrouw van de eigenaar. Deze kashbah wordt dus nog bewoond en heeft een oppervlakte van 5000 m2 (iets groter dan onze huizen!!). De hele familie woont hier bij elkaar (nu 20 personen). In het verleden kon in zulke kasbahs tot 100 personen onderdak worden gevonden, vooral door de rondtrekkende karavanen. Na afloop van de excursie werd er Marokkaanse thee aangeboden.
zondag 7 februari
Deze dag zijn er boodschappen gedaan voor een gezamenlijk maaltijd. De totale kosten beliepen 7 euro.
maandag 8 februari
We gaan op de fiets naar Tamnougalt een dorpje op ongeveer 10 km afstand. Ook hier een dorp, palmerie en kasbah bezocht onder leiding van een Marokkaanse gids. De koffie vooraf gedronken bij hotel 'Chez Jacob' evenals de lunch die we op het dakterras hebben genuttigd.
dinsdag 9 februari
Rustdag en voorbereiden voor de rit van morgen, naar het dorp fietsen, boodschappen doen en weer de nodige Dirhams pinnen. Verder is het weer zo goed dat je niet in de zon kunt zitten. Wel konden we voor het eerst tot 19.00 uur in het donker buiten zitten.
Een verlaten dorp
De Marokkaanse kenmerken zijn nog zichtbaar
Een verlaten en vervallen binnenplaats van een kasbah
De velden in de oase
Wandelen in de oase
Enkele werkende vrouwen
Kinderarbeid is hier normaal
De bloeiende amandelbomen
De kasbah op de camping
De binnenplaats van de kasbah
Een vergaderplaats in de kasbah
Uitzicht vanaf de kasbah
Watervoorziening in de oase
Prachtige doorkijkjes
De rivier en een kanaaltje voor de bevloeiing
De rivier de Dra
De buitenmuur van de plaats met de steigergaten
Doorkijkje in het plaatsje
Ivonne presenteert dadels
De club aan de lunch